Algemene Beschouwingen Voorjaarsnota 2023-2027 bijdrage Juliëtte Rot Fractievoorzitter

Voorzitter,
Algemene beschouwingen Voorjaarsnota 2023-2027
Uw college legt de gemeenteraad via deze kadernota een voorstel voor dat veel financiële onzekerheid laat zien, maar vooral een negatief beeld, oplopend tot een tekort van ruim €24 miljoen in 2027.

Democratisch Zaanstad begrijpt met deze feiten niet dat uw college de gemeenteraad vraagt om de financiële kaders voor de komende vier jaar vast te stellen, wanneer uw college niet in staat is de verschillende scenario’s aan de gemeenteraad voor te leggen.

Enige jaren geleden hebben wij via een initiatief aandacht gevraagd voor een discussie over de kerntaken van de gemeente. Daarvoor kregen wij geen steun omdat dit volgens een meerderheid van de partijen, als ook het college zelf, niet nodig was. Bovendien was de discussie over kerntaken al gevoerd, dus zou het overbodig zijn om dat opnieuw te doen.

Volgens Democratisch Zaanstad moet er altijd oog zijn voor de vraag of taken die de lokale overheid uitvoert, ook kerntaken zijn die behoren bij de lokale overheid. Het is een kwestie van zakelijk denken en handelen. Als een bedrijf zich deze vraag niet bij enige regelmaat stelt, zal binnen de kortste keren sprake zijn van een ongezonde bedrijfsvoering, met serieuze gevolgen voor de levensvatbaarheid van het bedrijf. Het periodiek herijken van de financiën is dus van groot belang voor het behoud ervan.

De bedrijfsvoering van de gemeente Zaanstad, is dit jaar het thema dat Democratisch Zaanstad kiest voor haar algemene beschouwingen over de kadernota en begroting 2023-2027.

Want de staat van de lokale overheid in deze gemeente baart ons steeds meer zorgen. De financiële huishouding, met een schuldpositie die oploopt is daar een voorbeeld van. Daarbij komt dat uw college laat zien dat zij zelf geen keuzes durft te maken, maar de verantwoordelijkheid, om de gemeenteraad een financieel meerjarenperspectief te bieden, bij ons neerlegt.
In plaats van een concreet voorstel of concrete scenario’s, krijgen we ‘denklijnen’ voorgelegd om klaarblijkelijk af te tasten wat wel – en niet acceptabel gevonden zal worden door de gemeenteraad, zonder dat het college zelf een keuze hoeft te maken. Dat werpt de vraag op of het college de situatie (nog) wel machtig is en voldoende daadkracht heeft om, zo nodig, sturend te zijn. Democratisch Zaanstad vraagt zich dit af, omdat uw college blijft wijzen op het gebrek aan financiële middelen van de centrale overheid, zonder dat zij zelf kritisch kijkt naar de keuzes die gemaakt zijn en nog steeds worden gemaakt, die leiden tot grote uitgaven.

De Voorjaarsnota beschrijft dat gebrek aan geld en capaciteit ertoe leiden dat de uitvoering van (kern)taken onder druk staat. Desondanks gaat de gemeente door met de ambitie om bijvoorbeeld 20.000 woningen te bouwen. Desondanks heeft de gemeente Zaanstad nog steeds de ambitie om door te groeien naar 200.000 inwoners met de aanname dat groter groeien, per definitie geld zal opleveren.

Democratisch Zaanstad heeft al meermaals gewezen op het feit dat uw college alleen oog lijkt te hebben voor het toevoegen van woningen, daar waar de investering in voorzieningen achterblijft. Democratisch Zaanstad ziet dat investeringen bevroren worden of vooruit worden geschoven, maar stelt daarbij vast dat de gevolgen daarvan, niet inzichtelijk worden gemaakt. Wij zijn van mening dat Zaanstad geen slaapstad moet worden en wij vinden het om die reden heel belangrijk om het voorzieningenniveau in verhouding tot het aantal woningen, toe te laten nemen. Die fundamentele discussie is tot nu toe niet gevoerd en daarom nemen wij graag het initiatief om met een voorstel te komen om dit aan de orde te stellen en daarover ook duidelijke keuzes te maken met elkaar. Als al niet duidelijk is welke investeringen vooruit worden geschoven of worden bevroren, dan kunnen de consequenties daarvan niet beoordeeld worden door de gemeenteraad. Wij verzoeken het college dan ook om hier duidelijkheid over te geven.

Een ander punt van zorg is, zoals eerder genoemd, het gebrek aan grip (althans zo komt het over) op de financiële ontwikkeling in negatieve zin, als het gaat om de gevolgen voor het uitvoeren van de gemeentelijke (kern) taken. Zoals de Rekenkamer terecht constateert in haar observaties bij deze voorjaarsnota, maakt uw college niet inzichtelijk hoe de financiële hoofdlijnen de afzonderlijke producten van de gemeente Zaanstad raken. Met andere woorden: het is niet duidelijk welke beleidsterreinen of domeinen, het meest geraakt worden door de financiële ontwikkelingen in negatieve zin.

Met een oplopend tekort tot ruim €24 miljoen in 2027, is het duidelijk dat er fundamentele keuzes gemaakt moeten worden en de ‘kaasschaaf’ (overal een beetje minder) geen optie is. Uw college moet de gemeenteraad daarom goed in staat stellen om die fundamentele keuzes integraal af te wegen en daar hoort bij dat u feitelijk en concreet inzicht geeft op de vraag wat deze financiële ontwikkeling in negatieve zin, betekent voor elk domein als het gaat om de uitvoering van (kern) taken.

Vooruitlopend op de discussie over het voorstel om het Transformatiefonds (dat in het leven geroepen is om de onrendabele top van ontwikkelingen te financieren) op te laten gaan in het Investeringsfonds (dat in het leven geroepen is om uitbreiding -en vervangingsinvesteringen mee te financieren) nog het volgende. Het baart ons zorgen dat de opeenvolgende besturen enkel gedreven zijn door de eigen wensen en als feit accepteren dat Zaanstad nu eenmaal ‘geen vet op de botten heeft’. Wij pleiten niet voor het oppotten van geld, maar wel voor realiteitszin, zeker met het oog op de stijgende rentelasten, dat een serieus aandeel heeft in de verwachten tekorten, de komende vier jaar.

Samenvattend is Democratisch Zaanstad van mening dat deze Voorjaarsnota in onvoldoende mate inzicht geeft in de fundamentele keuzes die gemaakt moeten worden, omdat relevante informatie mist die de gemeenteraad nodig heeft om een integrale afweging te kunnen maken die ook goed onderbouwd kan worden. Het vastleggen van ‘denklijnen’ is dan ook alleen behulpzaam als deze informatie beschikbaar is. Wij verwachten van het college dat zij deze informatie alsnog aan de gemeenteraad aanlevert, zodat hierover een goed debat kan worden gevoerd waarbij duidelijke keuzes voor de komende vier jaar kunnen worden gemaakt en daarmee een financieel sluitend meerjarenperspectief wordt geboden aan de stad en de gemeenteraad.