De gemeenteraad is het hoogste bestuursorgaan in de gemeente. De leden van de gemeenteraad (raadsleden) nemen alle beslissingen die voor de gemeente van belang zijn. Bijvoorbeeld over onderwijs, nieuwbouw of de hoogte van de belastingen.

Raadsleden bepalen de belangrijkste punten van het beleid van de gemeente. Ze controleren of het college van burgemeester en wethouders (college van B&W) het beleid goed uitvoert. De leden van de gemeenteraad maken de begroting en controleren het financiële jaarverslag van de gemeente. Daarnaast hebben raadsleden ook de volgende taken:

• Contact met inwoners
  Ieder gemeenteraadslid is een volksvertegenwoordiger. Een raadslid moet de inwoners vertegenwoordigen. Hij heeft contact met de bevolking om te weten wat er speelt. Zo kan hij bij het nemen van besluiten de belangen van de inwoners goed afwegen.
  
• Praktische zaken
  Raadsleden behandelen ook veel praktische zaken in de gemeente, zoals verkeer, milieu, gezondheidszorg, cultuur en sport. De raad maakt ook algemene regels (verordeningen) waar inwoners van de gemeente zich aan moeten houden.

De taken van de gemeenteraad staan in de Gemeentewet.

Heb je als raadslid verduidelijking nodig over een bepaald voorstel van het college van B en W? Of wil je de mening horen van het college over een actueel onderwerp? Dan kun je daar tijdens een commissie- of raadsvergadering een mondelinge vraag over stellen.

Buiten de commissie- en raadsvergaderingen om kun je als raadslid het college van B en W schriftelijke vragen stellen over gebeurtenissen of plannen van het college. Het college moet die vragen binnen vier weken beantwoorden.

Ingediende schriftelijke vragen van Democratisch Zaanstad kunnen op 2 manieren teruggevonden worden:

1. Via het Raadsinformatiesysteem (RIS)
2. Via de DZ website. Selecteer uit het hoofdmenu Raak betrokken en kies DZ Vragen.

Een motie is een discussiepunt in een vergadering dat is ingediend door een raadslid van de vergadering. De motie wordt in de vergadering in stemming gebracht. Alle raadsleden van een vergadering kunnen een motie indienen. Een bestuur zal in het algemeen geen moties indienen omdat een bestuur door middel van het amenderen van een vergaderagenda discussiepunten in stemming kan brengen.

Met een motie laat je de raad dus een uitspraak doen over een onderwerp dat op de agenda staat, met als doel dat het college van B en W ermee aan de slag gaat. Als de raad een motie aanneemt, is dat niet bindend. Het is ook geen wijziging van een besluit. Het is aan het college om de motie al dan niet uit te voeren.

Ingediende moties van Democratisch Zaanstad kunnen op 2 manieren teruggevonden worden:

1. Via het Raadsinformatiesysteem (RIS)
2. Via de DZ website. Selecteer uit het hoofdmenu Raak betrokken en kies DZ Moties.

Als je als raadslid de tekst van een voorgenomen besluit of plan van het college van B en W wilt veranderen, dien je een amendement (‘wijziging’) in. Via een amendement kun je ook een voorgenomen budget veranderen. Als de gemeenteraad het amendement aanneemt, moet het college het overnemen.

Ingediende amendementen van Democratisch Zaanstad kunnen op 2 manieren teruggevonden worden:

1. Via het Raadsinformatiesysteem (RIS)
2. Via de DZ website. Selecteer uit het hoofdmenu Raak betrokken en kies DZ Amendementen.

Je kunt als raadslid ook zelf een voorstel doen voor nieuw beleid. Je dient dan een initiatiefvoorstel in. Dat moet een goed onderbouwd en uitgebreid toegelicht plan zijn.

Bij sommige kwesties in je gemeente, bijvoorbeeld grote projecten waarbij de kosten steeds hoger uitpakken dan begroot, kun je als raadslid gebruikmaken van het recht om een raadsenquête uit te voeren. Dit is een zwaar middel, dat je alleen inzet als andere instrumenten niet voldoende hebben gewerkt.