Democratisch Zaanstad geïnterviewd door Follow the Money over het rapport ‘Jeugdzorg in het Rood’: “In Zaanstad is het credo: eerst zorg verlenen, dan kijken naar de kosten”.

De gemeenten zouden jeugdzorg goedkoper en beter regelen. Het tegenovergestelde is gebeurd. Wat ging er mis?

Gemeenten hebben een aandeel in de stijgende jeugdzorgkosten.

Dat bleek eens te meer in Beintema’s provincie Friesland, waar de stuurgroep Taskforce Jeugd in de tweede helft van 2018 adviesbureau KPMG de opdracht gaf de oorzaken van de enorme kostenstijging te onderzoeken. KPMG concludeerde in het eindrapport dat de Friese gemeenten, vooral dankzij te hoge tarieven, 8,5 miljoen euro te veel hadden betaald aan zorgaanbieders. Inmiddels is daar 4,5 miljoen van terug. ‘Slechts 4,5 miljoen,’ constateert Beintema. ‘De rest is allemaal over de balk gesmeten.’

Niet alleen Follow the Money had vragen over de jeugdzorg: hoe kan er zoveel meer geld naar jeugdzorg gaan, terwijl wachtlijsten groeien, instellingen de deuren sluiten en ouders met hun kinderen van kastje naar muur worden gestuurd?

Miljardenschip in de mist

Follow the Money verzamelde data bij gemeenten en stelde zelf meerjarige financiële analyses samen van 1472 jeugdzorgaanbieders. Deze databank stelden we beschikbaar aan negentien journalisten van elf redacties. Samen zochten we in drie reeksen publicaties uit wat deze cijfers zeggen over de rol van geld in het jeugdzorgstelsel. Deze artikelen staan verzameld bij FTM op Jeugdzorg in het Rood.

Wat ontzettend opviel, is in hoeveel bochten gemeenten zich wringen om maar niet te verantwoorden waarom zij hun administratie niet of slecht op orde hebben. Want hoe kunnen raadsleden zonder informatie hun controlerende taak uitvoeren? Zo blijft jeugdzorg een stuurloos miljardenschip in de mist.

Prijsopgave

Het Noordhollandse Zaanstad stelde in de zomer van 2020 cliëntenstops in bij 13 van de 36 jeugdzorginstellingen, in een poging de kosten in te dammen. In dat jaar had Zaanstad al ruim 34 miljoen euro meer uitgegeven aan jeugdzorg dan de gemeente had begroot. De Rekenkamer Metropool Amsterdam onderzocht op verzoek van de gemeenteraad de oorzaken. Conclusie:

Des te meer reden om aan het onderzoek van Follow the Money mee te doen, dacht Juliëtte Esmée Rot, fractievoorzitter van Democratisch Zaanstad. Nadat een agenda-initiatief en een motie waarin Rot verzocht om deelname aan het onderzoek zonder resultaat bleven, vroeg ze haar college in april 2021 wanneer het over de brug zou komen met de beloofde medewerking. Wat ze kreeg, was een prijsopgave: het zou de gemeente Zaanstad 48.620 euro kosten om aan ons verzoek te voldoen.

Externe inhuur was nodig om data uit de systemen compatibel te maken, de gemeente moest aanvullende vragen uitzetten bij de aanbieders en gecertificeerde instellingen, en ook het ambtenarenapparaat zou een grote inspanning moeten verrichten. Dat betekende keuzes maken, en die medaille viel niet de kant van Follow the Money op. Want: ‘We kunnen niet stoppen met de lopende trajecten zoals de inkoop specialistische hulp, ontwikkeling Stichting Jeugdteam en de aanbevelingen vanuit het Rekenkameronderzoek,’ aldus het Zaans college. ‘Daarnaast is er
momenteel geen geld beschikbaar om dergelijke externe inhuur te plegen.’

Gevolg: Rot en haar collega-raadsleden hebben nog altijd geen actueel overzicht. ‘In Zaanstad is het credo: eerst zorg verlenen, dan kijken naar de kosten. Duidelijkheid over waarom de kosten aan jeugdzorg stijgen, terwijl het aantal aanvragen daalt, is er daarmee niet. Op dit moment zou ik echt niet weten waar al dat geld aan opgaat.’

Rot zoekt de oorzaak in de Zaanse ‘wet van de schuivende panelen’: ‘In deze gemeente dicht men het ene gat met het andere. Zo van: dit jaar hebben we deze kosten niet, dus gebruiken we het geld ergens anders voor. Mijn vermoeden is dat jeugdzorg zo over verschillende posten verdeeld is.’

Vandaar dat Rot namens Democratisch Zaanstad gewoon doorvraagt. Ze kreeg van de wethouder al meermaals een tik op de vingers. ‘Ze belde over een ander onderwerp dan jeugdzorg met de mededeling: hoeveel vragen kun je stellen? Of ik krijg het verwijt dat raadsleden te veel detailvragen stellen en meer op hoofdlijnen moeten zitten. Maar als ik het niet begrijp, vraag ik door.’

Rot heeft haar eigen college zelfs al via de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) tot antwoorden proberen te dwingen, op een ander onderwerp dan jeugdzorg, maar toch. ‘Tot aan de rechtbank aan toe. Dat is hier blijkbaar nodig.’

Volg hier het Follow the Money dossier Jeugdzorg in het rood:
https://www.ftm.nl/dossier/jeugdzorg-in-het-rood