De Zaanse Schans verdient beter – Waarom de stem van ondernemers telt

Als raadslid van Democratisch Zaanstad maak ik me ernstig zorgen over de toekomst van de Zaanse Schans. Dit unieke stukje Nederland, waar geschiedenis en ondernemerschap al eeuwenlang hand in hand gaan, dreigt haar ziel te verliezen door overhaaste besluitvorming. De plannen voor een betaalde entree en een fysieke afsluiting worden doorgedrukt zonder
gedegen onderzoek en zonder de stem van ondernemers serieus te nemen. Ik kan niet anders dan mijn stem verheffen tegen deze gang van zaken.

Een levend erfgoed, geen openluchtmuseum
De Zaanse Schans is geen attractie in handen van een stichting, maar een bruisende woon-werkbuurt waar ambacht en erfgoed samenkomen. Wat mij het meest stoort in de huidige discussie is dat de ondernemers die de Schans dagelijks levend houden, worden weggezet als ‘free riders’. Niets is minder waar. Bedrijven als de Klompenmakerij, die al sinds 1974 actief is, de UNESCO-erkende Tinkoepel Tinnegieterij en de Kaasboerderij van Henri Willig zijn de hoeders van ons erfgoed. Zij demonstreren ambachten, onderhouden historische panden en zorgen voor werkgelegenheid. Zonder hen zou de Schans verworden tot een zielloos decor.

Toch worden deze ondernemers nauwelijks gehoord in het huidige proces. Er is geen sprake van echte inspraak, terwijl zij de gevolgen van de voorgestelde maatregelen het sterkst zullen voelen. Een ticketprijs van €17,50 zal niet alleen toeristen afschrikken, maar vooral lokale bezoekers weren. Dit treft horeca en winkels die afhankelijk zijn van spontaan bezoek.

Wat mij bovendien zorgen baart, is de angstcultuur die ik waarneem. Huurders van de Stichting Zaanse Schans durven niet openlijk kritiek te leveren uit vrees voor repercussies. Dit hoort niet thuis in een democratisch proces.

Een rammelend plan zonder juridische basis
Als raadslid heb ik de plicht om kritisch te kijken naar de plannen die voorliggen. Wat ik zie, stemt mij niet hoopvol. Het plan rekent op 1,8 miljoen betalende bezoekers, terwijl een proef slechts 125.000 tickets opleverde. Dit is geen solide basis voor zo’n ingrijpende verandering.

Wat mij nog meer verontrust, is het gebrek aan juridische onderbouwing. We staan op het punt een besluit te nemen zonder dat er een gedegen juridisch advies ligt bij het raadsvoorstel. De ondernemers hebben via advocatenkantoor Stibbe een rapport laten opstellen dat serieuze juridische bezwaren opwerpt tegen het afsluiten van een woon-werkgebied – iets wat uniek zou zijn in Nederland. De erfgoedpartijen hebben hierop gereageerd met een rapport van Kennedy en Van der Laan, maar de raad heeft geen onafhankelijk juridisch advies ontvangen dat deze tegenstrijdige rapporten beoordeelt. We tasten in het duister over de juridische houdbaarheid van de plannen.

Daarnaast ontbreekt een degelijke financiële onderbouwing. De Stichting Zaanse Schans en Vereniging De Zaansche Molen hebben samen €15 miljoen in kas – in theorie genoeg voor onderhoud, maar het geld verdwijnt in overhead en projecten. Neem het Zaans Museum: gesubsidieerd met €2 miljoen per jaar, maar slechts 93.000 bezoekers. Toch eist het nu €10,6 miljoen voor een verbouwing. Is dit verantwoord beheer? Als raadslid kan ik deze vraag niet beantwoorden zonder een transparante financiële analyse, die tot op heden ontbreekt.

Haastige spoed is zelden goed – zeker niet voor democratie
Wat mij het meest tegen de borst stuit, is de onverantwoorde haast waarmee dit besluit wordt doorgedrukt. De gemeenteraad wil binnen twee dagen een besluit nemen over een kwestie die de toekomst van ons cultureel erfgoed voor decennia zal bepalen. Er liggen 29 stukken, 30 inspraakreacties en talloze alternatieve voorstellen. Als raadslid krijg ik nauwelijks tijd om deze te bestuderen, laat staan om ze grondig te analyseren.

Deze haast heeft niets meer met democratie te maken. Blijkbaar vindt een meerderheid het prima om in een kort tijdsbestek een belangrijk besluit door te drukken. Ik vraag me af of deze haast wordt ingegeven door de angst voor een referendum. Als 500 Zaankanters steun betuigen, kan de besluitvorming worden gepauzeerd. In plaats van burgers te omarmen, lijkt de raad hen voor te willen zijn.

Een beter alternatief: samenwerken, niet uitsluiten
De ondernemers hebben een realistisch alternatief plan gepresenteerd dat meer aandacht verdient. Hun voorstel omvat regulering zonder hek, met betere parkeerfaciliteiten, crowd control en vrijwillige bijdragen. Ze willen best meebetalen aan erfgoedbehoud, maar eisen wel inspraak. Bovendien willen ze de toegankelijkheid behouden voor scholen, lokale bezoekers en ambachtelijke diensten.

Waarom wordt dit plan genegeerd? Waarom krijgen we als raad niet de tijd om dit alternatief serieus te overwegen? Het lijkt erop dat er belangen spelen die belangrijker worden geacht dan een zorgvuldig democratisch proces.

De Schans is van iedereen – houd haar open
Als raadslid van Democratisch Zaanstad pleit ik voor een pas op de plaats. De Zaanse Schans is geen pretpark, maar een levend erfgoed. Haar kracht ligt in de combinatie van historie, ondernemerschap en gastvrijheid. Een hek verandert haar in een museumstuk – en dat zou een verraad zijn aan haar geschiedenis.

Ik roep mijn collega-raadsleden op om:
1. Meer tijd te nemen voor een zorgvuldig debat.
2. Te zorgen voor een onafhankelijk juridisch advies dat de tegenstrijdige rapporten beoordeelt.
3. Een transparante financiële analyse te eisen.
4 Te luisteren naar ondernemers, in plaats van hun expertise te negeren.
5. Te kiezen voor samenwerking, niet voor uitsluiting.

Laten we de Zaanse Schans niet doodregelen, maar laten bruisen zoals ze altijd heeft gedaan: open, vrij en vol leven. Als volksvertegenwoordiger is het mijn plicht om op te komen voor een zorgvuldig proces waarin alle stemmen worden gehoord. De huidige gang van zaken doet daar geen recht aan. Wij zullen als fractie daarom tegen het huidige voorstel
stemmen en pleiten voor een heroverweging waarbij we de tijd nemen die dit belangrijke onderwerp verdient.

Jos Kerkhoven Raadslid Democratisch Zaanstad