Spreektekst Raadsvergadering 27 mei 2021 van Jos Kerkhoven Raadslid Democratisch Zaanstad:

De Regionale Energie Strategie (RES) heeft geen juridische binding, waardoor er op de RES geen bezwaar en beroep kan worden aangetekend.

Echter, ook in het proces van de RES heeft de burger geen of zeer weinig invloed gehad. De burger krijgt wel de lasten en niet de lusten!

Omdat DZ zich ernstig zorgen maakt over zowel het democratisch gehalte van het gehele proces van de RES tot nu toe als wel hetgeen ons nog te wachten staat, willen wij hier vanavond het volgende over zeggen:

Regionale Energie Strategie (RES) zet burgers met de rug tegen de muur

In de RES is dus onvoldoende tot geen aandacht voor de positie van de burgers. Zij worden geconfronteerd met oplopende kosten ten behoeve van de uitvoering van de energietransitie. Het voorgestelde RES proces zorgt er tevens voor dat de burgers met de rug tegen de muur worden gezet t.a.v. hun leefomgeving. 

Maar het kan nog erger. In de beoogde wijzigingen van de Klimaatwet wordt een reeks instrumenten geïntroduceerd die het mogelijk maken het klimaatbeleid snel en flexibel bij te sturen. Doelstellingen worden daarbij aangescherpt en juridisch afdwingbaar. Daarmee wordt beoogd dat de Klimaatwet de wet is, die borgt dat Nederland een maximale inspanning gaat leveren om het -1,5°C doel te halen.

Opwekking hernieuwbare energie

In 2016 produceerden we 49.7 miljard m³ gas en importeerden we 35,5 miljard m³. O.a. uit Noorwegen en Rusland. De Russische import is de laatste vijf jaar verdubbeld. 38 miljard m³ voor eigen gebruik en 41 miljard m³ is voor export naar bijvoorbeeld Duitsland, Frankrijk, VK, België en Italië. De rol van Nederland is niet alleen goed voor onze economie; het is ook belangrijk voor de leveringszekerheid. Overigens kunnen wij in Nederland nog zo’n 30 jaar aardgas winnen. Waarschijnlijk voldoende voor de transitieperiode naar 2050.  

Van het primaire energiegebruik was in 2020 slechts 7% hernieuwbaar opgewekt. Van die 7% was ook nog meer dan de helft afkomstig uit discutabele biomassa. Wat ook weinig bekend is dat we met 7,7 miljoen huishoudens samen nu slechts ca. 5% van ons totale energiegebruik in de vorm van elektriciteit gebruiken. Dus, als we alle elektriciteit bij huishoudens klimaatneutraal opwekken, blijft er nog 95% fossiele energie over. Grootschalige duurzame energie kunnen we bij lange na niet voldoende opwekken voor 2030 of 2050.

Zonne-energie is niet voldoende

Universiteit Wageningen heeft onderzoek naar de opbrengst van een zonneweide: “ Wat levert een Zonneweide per hectare (ha) op?” (Bron: https://edepot.wur.nl/336567). Op basis van dit onderzoek concludeerden ze dat op efficiënt ingedeelde zonneparken een vermogen van 0,5 MWp (megawattpiek) per hectare te realiseren is. Hiermee is onder ideale omstandigheden 1.000 kWh (kilowattuur) per KWp (kilowattpiek) per jaar aan stroom op te wekken. Dat is een stroomopbrengst van 500 MWh per ha, ongeveer het verbruik van 150 huishoudens. Waarom zonneakkers bij lange na niet voldoende energie leveren is daarmee duidelijk. Een zonnepark van 100 ha levert per jaar niet meer dan 100 x 500 MWh = 50.000 MWh per jaar. Dat lijkt veel, maar energetisch stelt het weinig voor. Het komt neer op 32 draaiuren van de Eemshaven centrale.

Windenergie met 79% back-up van gascentrales

Van meerdere kanten wordt beweerd dat windenergie – vooral elektriciteit uit wind op zee – binnenkort goedkoper zou worden dan elektriciteit uit fossiel- of kernenergie. En dat ook nog zonder subsidie.

Maar windturbines produceren namelijk alleen elektriciteit als het voldoende waait en hebben dan voorrang op het net. Volgens ervaringscijfers hebben windmolens op land slechts een productiecapaciteit van 21%. Gedurende de overige 79% is er back-up nodig van vooral gascentrales.

Een gascentrale kan daarentegen wel continu elektriciteit leveren; ook als het niet waait. Die centrale kan bovendien bij- en afregelen naarmate de vraag naar elektriciteit bij de gebruikers varieert. Dat doet die windmolen niet, die levert evenals een zonnepark, aanbod gestuurde elektriciteit. De centrales moeten daarbij de fluctuaties van de elektriciteit snel compenseren en daardoor moeten ze continu stand-by staan. De wind kan namelijk plotseling wegvallen of overgaan in harde storm, waardoor de windturbines plotseling stilgezet moeten worden. Dat regelen en stand-by staan is de reden dat zo’n centrale veel minder efficiënt draait met veel lager rendement (circa 20% in plaats van 50-60% bij volle belasting) en dat brengt voor die centrales veel extra kosten met zich mee. Die kosten moeten natuurlijk wel worden opgebracht en zitten daarom versleuteld in de elektriciteitsprijs voor de burger.

In 2050 blijven gascentrales nog steeds voor 50% verantwoordelijk voor de totale energiebehoefte.

Het regeringsbeleid is dat voor de toekomstige elektriciteitsvoorziening alle conventionele centrales, behalve de gascentrales, zullen worden gesloten. In 2030 al zijn de belangrijkste energiebronnen dus aardgas, duurzame energie en import, waarbij de import ook duurzaam moet zijn. Volgens de onderzoekers van de RUG zal het aandeel duurzame energie in het volledig elektrisch scenario beneden de 40% blijven vanwege grote elektriciteitsvraag. In dit scenario zijn gascentrales voor ongeveer 50% verantwoordelijk voor de totale energiebehoefte in 2050.

Volgens de onderzoekers is in feite daarvoor in 2050 een capaciteit van ongeveer 25 GW (gigawatt) aan gascentrales nodig, een verdrievoudiging vergeleken met de huidige geïnstalleerde capaciteit van 9 GW. Dat betekent dat de totale gasvraag voor de binnenlandse markt in 2050 ongeveer op hetzelfde niveau blijft als de huidige gasconsumptie, namelijk 30-35 miljard m³!

In deze studie wordt daarbij ook geconcludeerd dat de CO²-reductie voor het gasloos maken van woningen in 2050, slechts 20% is van de huidige emissie in plaats van een reductie van 95 -100%. Het is volstrekt onbetaalbaar en de benodigde duurzame energie is bij lange na niet voldoende aanwezig. Zelfs niet in 2050! Het wrange daarbij is dat het aardgasgebruik op hetzelfde huidige niveau zal blijven, maar dan omgezet in elektriciteit en tegen zeer hoge kosten voor de burger.

Kosten energietransitie in rekening gebracht bij de inwoners

Een belangrijke negatieve eigenschap is namelijk dat hernieuwbare energie uit zon en wind aanbod gestuurd is. Daarbij zal er altijd een gelijke hoeveelheid fossiel energievermogen als back-up klaar moeten staan om aan de vraag te voldoen tijdens windstille dagen en wanneer de zon niet of niet voldoende schijnt. Echter, deze noodzakelijk back-up betekent wel ook CO2 uitstoot.

Overigens bestaat de energienota anno 2021 voor 61% uit belastingen, 29% uit daadwerkelijk verbruik gas/elektriciteit en voor 10% uit netwerkkosten. De energietransitie, die niets bijdraagt aan de energiebehoefte, wordt rücksichtslos in rekening gebracht bij de inwoners door de overheid.  

Helaas lezen we: ”In de RES regio’s spelen kerncentrales geen rol, omdat ze – onder meer vanwege de zeer complexe realisatieprocedures – niet voor 2030 gerealiseerd kunnen worden en omdat niet de regio, maar de rijksoverheid hierover gaat.

Democratisch Zaanstad vindt dat kernenergie en de nieuwe ‘brandstof’ thorium als groene vervanger van uranium een kans verdienen als een goed alternatief.

Tot slot voorzitter,

Overheid moet belangen van ‘alle’ burgers meenemen

Daar waar de burger een bouwvergunning tegen kan houden vanwege het broeden van een ijsvogel, staat de burger buitenspel als het gaat om een energiestrategie voor de komende 30 jaar met enorme landschappelijke gevolgen en gigantische financiële consequenties. De belangen van de burger zijn niet voldoende meegenomen, dit in tegenstelling tot partners met zakelijke, bestuurlijke en subsidie belangen.

En als we luisteren naar Zaanse activisten bij de inspraak dat we vooral moeten luisteren naar wetenschappers tja… dat hebben wij gedaan. Maar klaarblijkelijk zijn dit andere personen dan waar de Zaanse activisten mee praten. Die beweren o.a. dat over dertig jaar de waddeneilanden zijn verdwenen en Amersfoort aan zee ligt door de stijging van de zeespiegel.

Voorzitter, het zal u niet verbazen dat wij tegen dit raadsvoorstel zullen stemmen.